Dag 12 en 13 Urfa

Woensdag 26 oktober. Om 8 uur in de bus, op naar Göbekli Tepe (Navelberg; tepe betekent trouwens heuvel). Zie eventueel: https://www.nationalgeographic.nl/het-land-van-tas-tepeler Het is een heiligdom dat met een ouderdom van circa 11.500 jaar het oudst bekende tempelcomplex ter wereld is. Het is gebouwd rond het begin van het Neolithicum en is te vinden op het hoogste punt van een langgerekte bergketen. (Stenen-Bronstijd laat ik me vertellen. Zo zagen de mensen er ongeveer uit.

Het belangrijkste daarvan is: welke gereedschappen hadden ze in die tijd. Oftewel hoe hebben ze die inscripties aangebracht. En ook: men had toen een levensduur van pakweg 20-30 jaar. Wat heeft die mensen ertoe gebracht om zo’n tempelcomplex neer te zetten terwijl ze maar een kort leven hadden. Het was blijkbaar ook een ceremoniële plek. Waarschijnlijk was het een plek voor een jaarlijks ritueel waar gepaard werd. Op de stenen zijn dierfiguren, zoals de vos, met een erectie. Misschien ook wel een plaats met een bijzondere energie. Want, zo vertelt Osman, hoewel het tempelcomplex een heuvel was geworden, zijn er altijd mensen naartoe te gaan om "offers" te plegen. In de museumwinkel kun je ook zakjes met aarde kopen, geeft ongetwijfeld goede, helende energie. Ik overweeg het maar ik laat het.)

Info van Rosetta: Vóór het begin van de opgravingen werd de heuvel die het heiligdom bedekte, als landbouwgrond gebruikt. Generaties van boeren hadden steeds maar weer oude stenen weggehaald en op grote hopen gestapeld. Ook hadden boeren geprobeerd om delen van de fundering, kapot te slaan. uit onwetendheid is zo veel verloren gegaan. Sinds 1994 is een groep Duitse Archeologen onder leiding van Professor Klaus Schmidt bezig met onderzoek bij deze opgraving.Vervolgens rijden we door naar Sanliurfa, ook wel Urfa genoemd. (Urfa is de oorspronkelijke naam. Sanli betekent zoiets als verheven en is er aan toe gevoegd. Door dit feitje is het opeens veel gemakkelijker uit te spreken. Dat zelfde geldt voor Gaziantep, een plaatsnaam waar ik voorheen over struikelde. De plaats heet Antep. Gazi is eraan toegevoegd. Het betekent veteraan. Heeft waarschijnlijk met een oorlog te maken, een plek waar veel veteranen wonen. Zoiets.) We rijden weer terug naar Urfa. Info van Rosetta: Opnieuw een levendige plaats met een eigen karakter. In de Bijbel wordt deze plaats beschreven als Ur der Chaldeeën, geboorteplaats van de aartsvader Abraham. Je bevindt je dan ook in een pelgrimsoord.

Meisje/jonge vrouw krijgt motorles

We gaan de moskee in, met dus de grot van Abraham. Mannen gaan rechts door een deurtje, vrouwen links. Ik ben blijkbaar in het vizier van een gelovige, die mij aanwijzingen geeft hoe ik het beste kan kijken en fotograferen. Hij raadt ook het drinken uit de bron aan. Als ik dat doe, steekt hij twee duimen omhoog. Ik kan bij hem niet meer stuk. Ook als we de moskee ingaan is dat nog zo. Rosetta: Aan de voet van de hoog en strategisch gelegen citadel, in het park rond 'de Grot van Abraham', houden families hun picknick. Zowel mannen als vrouwen, dragen hier lichtpaarse hoofddoeken met zilveren motieven. (Osman: je kunt de Arabische vrouwen herkennen omdat die meer glitter dragen.) We passeren een gezin waarvan de jongetjes als pasha verkleed zijn omdat ze vandaag ritueel besneden zijn.

De karpervijver is een apart verhaal. (Urfa, ook wel genoemd de stad van de heilige vissen,  is de plek waar aartsvader Abraham is geboren. Men voert er de karpers in de hoop op Allah's hulp bij het genezen van ziekten, ) Zie voor het hele verhaal over aartsvader Abraham, het verhaal van de karpers, Sara die op hoge leeftijd moeder werd van Isaac, het offeren van Isaac en waarom Jezus het lam Gods wordt genoemd: https://nl.wikipedia.org/wiki/Abraham Ik meen me te herinneren van het verhaal van Osman dat Abramham op een houtstapel in brand werd gestoken en dat God het vuur veranderde in water en het hout in karpers.) Ik ben vandaag niet helemaal fit. Ik ga lekker in het park zitten en ’s avonds vroeg naar bed. Dat zal me goed doen.

Donderdag 27 oktober. De extra rust heeft me goed gedaan. Ik sta met goede zin op. In de ontbijtzaal ga ik bij Benno zitten. Als ik thee ga halen, ben ik benieuwd wat Zinay aan het eten is. Een groentepapje? Iets naders? Yoghurt dus met donkere honing. Moet je uitproberen, zegt hij. Is erg lekker. Schuif ik bij de tafel aan, zegt Benno: "Je spreekt toch geen Turks?" "Nee", zeg ik. "Maar hoe zo heb je dan steeds van die gesprekjes? Hoe doe je dat? ". Ik: Nou, gewoon je best. En zo gaat het hier ook echt. Met heel weinig woorden en veel goede bedoeling, kom je hier een heel eind. En het is ook een kwestie van goed blijven kijken, contact maken en open staan.  (Wat weetjes, via Osman. Over 2 dagen, op zaterdag 29 oktober is de Dag van de Republiek, een nationale feestdag  (ter herinnering aan de proclamatie van de Republiek Turkije op 29 oktober 1923 door Atatürk.) Dat wordt hier groots gevierd. Wat we ervan merken is dat veel mensen extra vrij hebben en ook op vakantie naar Oost-Turkije gaan. De laatste dagen merken we meer touringcars met Turkse mensen. Ik heb ook nog nagevraagd over de devaluatie van de lira. Osman vertelde dat 4 tot 5 jaar geleden je voor 1 euro ca 3,5 lira kreeg. Hij woont vlakbij de grens van Griekenland. Omdat de lira minder waard werd en je voor 1 euro 4 lira moest betalen, overwoog hij met zijn gezin niet naar Griekenland "op vakantie" te gaan. De lira is inmiddels 4 a 5 keer in waarde gedaald. Voor 1 euro zou je 17 tot 18 lira krijgen. )

Ons ochtendprogramma is een bezoekje aan Harran, ongeveer 1 uur rijden. We passeren katoenvelden, met ook katoenplukkers aan het werk en allerlei bedrijvigheid langs de weg mbt katoenverwerking. Osman laat de bus even stoppen om katoen te rapen en aan ons door te geven. Koning Aap: Het is een dorpje met voornamelijk Arabische inwoners. Abraham schijnt ooit in Harran gewoond te hebben. Vroeger was Harran een belangrijke stad op de handelsroute van Noord-Mesopotamië naar het (noord)westen en daardoor een belangrijke stopplaats voor Arabische kooplieden. Hier werden Mesopotamische afgoden vereerd, evenals de zon, maan en planeten. De kennis van de astronomie was ver gevorderd en er was een vooraanstaande filosofenschool met invloedrijke wijsgeren. De restanten van de school en een astronomietoren zijn nog te zien. Het opvallendst in Harran zijn echter de Trulli-huizen, een soort bijenkorfachtige gebouwtjes van aangestampte klei waarin de voorraden bewaard werden. Veel van de bewoners (vrouwen en mannen) dragen lila hoofddoeken, de vrouwen soms ook nog glitterjurken.

Van daaruit vertrekken we naar de plek waar ooit de universiteit heeft gestaan. Een universiteit met veel aandacht voor astronomie, astrologie en wiskunde. Vandaar die hoge toren die volgens Osman vermoedelijk nog veel hoger is geweest om sterren te bestuderen. Er kwam hier ook een beroemde sterrenkundige vandaan, die precies aangaf wat de duur van een jaar was:  365 dagen, 5 uren, 48 minuten en 45,1814 seconden. Van het universiteitsgebouw is dit wat er nog staat.

Van daaruit gaan we naar een Arabische familie die ook in Trulli-huizen wonen en daar ook een winkeltje hebben. Het is er erg druk, want net voor ons is een groep met Turkse mensen neergestreken.

Als we weer terugrijden naar Urfa, stoppen we om te tanken. Onze chauffeur Ziya komt op tig kilometers van Ankara een oude vriend uit Ankara tegen. Het is prachtig om die ontmoeting mee te maken. Ik neem ook nog een foto van de eigenaar van het tankstation. Ik word uitgenodigd voor de thee.

We ronden ons ochtendprogramma af met een bezoek aan het Archeologisch museum. Hierin staat afgebeeld en uitgewerkt (+ nog meer) wat we gisteren in Göbekli Tepe hebben gezien. Een van de bijzonderste inscripties zou volgens een van deze gidsen deze zijn:

Osman is als hij daar komt altijd zeer onder de indruk van dit beeld, de Urfa man, meer dan 11.000 jaar oud, met ogen van obsidiaan (Wikepedia: De Urfa-man, ook bekend als het Balıklıgöl-beeld, is een oud beeld in de vorm van een mens dat gevonden is bij opgravingen in Balıklıgöl bij Urfa, Het is gedateerd rond 9000 voor Christus). Ik koop een mooie ansichtkaart van deze Urfa-manen een kartonnen beeldje. Iets verder van het Archologisch museum  ligt ook het Mozaïek museum.

Om 14 uur ben ik weer in het hotel. De middag is vrij te best. Vanavond heeft Osman voor wie wil een ve sira ceceleri gereserveerd (een traditionele "Om de beurt"-culturele avond: een avond met muziek, dans en eten. Het is beroemd en gewild hier in Urfa door Turkse mensen, volgens Osman: een avond met eten, muziek en dans. Het is vaak al volgeboekt. Ook deze avond. het kost 30 euro. Ik ben benieuwd. Ik hoop niet dat er een blik toeristen wordt opengetrokken, geamuseerd.( Als ik het centrum inga, op weg naar de bazaar zie ik een aankondiging van zo'n avond. Als ik de hal inloop: enkel toeristen.) We gaan het zien, beleven.

K

Op weg naar de oude bazaar koop ik een granaatappeldrankje. Ik had gisteren al kraampjes gezien vanuit de bus op weg naar het hotel.

a

Ik koop ook nog walnoten en in de bazaar saffraan, met daarbij nog een leuk gesprekje. Als je met "abe (broer)" wordt aangesproken, is dat een goed teken. Eergisteren kocht ik amandel-chocolaatjes (echt heerlijk) om mee te nemen naar... (?) en ook nog speciale koffie om koffie te maken in dat speciale pannetje. Toen we 's avonds met een klein groepje de winkel passeerden om uit te gaan eten, wees ik de anderen op die heerlijke amandels en dat leuke winkeltje. "Jullie kennen elkaar", zei Irene. En hij: abe (hij is mijn broer). Van1middag terug naar het hotel heb ik nog 1, nee 2 riemen gekocht. Eerst een bruine. Of ik ook korting kon krijgen. Nee, Wacht, abe. Ik was meteen verkocht. Gaat hij naar twee stalletjes verderop (ook van hem) en komt hij terug met een blauwe. Ik wil weer 50 lira betalen. Nee, zegt hij: je krijgt hem voor 40.

Op de bazaar is van alles te koop. Ook wapens. Zie de foto's.

O ja, ik heb ook nog saffraan gekocht.

Sinds ik hier ben, merk ik dat ik gewend raak aan de oproep van de imam voor het dagelijkse gebed en dat ik het ervaar als een tijdsaanduiding (vergelijkbaar dat ik in Hees de kerkklok hoor slaan). Zo van ook nu is het middaggebed, dus zal het ongeveer 15 uur zijn.

Nu het einde van de reis in zicht is ben ik ook aan het aftellen (nog twee volle dagen). Me al meer te richten op om naar huis te gaan want daar kijk ik ook naar uit.

Wat foto's van de avond. (Om de beurt heeft blijkbaar te maken dat de zanger en een van de muzikanten de tafels langs gaat voor verzoeknummers en ze krijgen dan ook geld toegestopt.)