Dag 06 Naar Kars

V

Donderdag 20 oktober. Vandaag een relaxte dag. Om 8:30 vertrekken we voor een rondwandeling door Erzurum, we lunchen onderweg naar Kars in een lokaal restaurant, stoppen nog voor een bijzondere verrassing van Osman (velden vol vulkanisch glas, obsidiaan), en hebben een vroege aankomst in Isalpark hotel. Wel zo heerlijk.

Rondwandeling Erzurum. We bezoeken een begraafplaats met drie eeuwenoude tombes, türbes geheten. Osman vertelt over de islamitische uitvaartrituelen. De doden worden vaak binnen 24 uur begraven, niet zoals wij in een kist maar in hun doodskleed. Het gezicht is gericht naar Mekka. Voor de tombes die we hier zagen, gold hetzelfde, de dode ligt of lag hier begraven. We bezoeken ook de medresse met de dubbele minaret. Medresse wordt volgens Osman verkeerd aangeduid: het is een universiteit (en geen koranschool). Er wordt in veel studies onderwezen, zoals sterrenkunde, wiskunde. Osman vertelt iets over het gebouw zelf en de afbeeldingen waaronder de levensboom. De medresse met de dubbele minaret is tijdelijk gesloten en vandaar vertrekken naar een andere medresse. Een museum met taferelen uit de tijd dat dit nog een universiteit was en met veel oude gebruiksvoorwerpen. Vandaar uit gaan we naar de karavanserai, vroeger luisterplaats, nu een bazaar met vooral sieraden van vooral de zeldzaam oltu edelsteen uit deze streek. Ook ik moet hier aan geloven. Het is een leuk contact. Hij draagt zelf ook twee oltu-armbandjes en een daarvan heeft een bijzondere sluiting. Hij noemt het een parachute-knoop. Naar die knoop was ik nog op zoek. Hij heeft die armbandjes zelf gemaakt. Ik krijg ‘m van hem cadeau.

Op weg naar Kars stoppen we bij de beroemde Çoban Köprü brug. Wbt de oudheid verschilt de informatie van Rosetta en Koning Aap. Rosetta: Deze stenen brug uit de 16e eeuw is vermoedelijk ontworpen door Sinan, de bekendste architect uit de Turkse historie. Koning Aap: Hoe oud de brug met de zeven bogen is, is onduidelijk. Omstreeks 1160 zou de brug zijn gerestaureerd door Armeniërs. Het valt je misschien op dat er maar zes bogen zichtbaar zijn, de zevende bevindt zich ondergronds. Te laat. Ik ben vergeten de bogen te tellen en op zoek te gaan naar de zevende boog.e

In de bus informeert Osman ons over het dramatische jaar 1915, dat zich vooral kenmerkte door chaos en het ontbreken van algemeen bestuur. Voor hem zijn er bij Sarakimis 80.000 Turkse soldaten in de vrieskou gestorven vanwege het ontbreken van een wintertenue en waren er overal opstanden, werd Istanbul belegerd door de Engelsen en de Fransen. Wbt de Armeniërs en de Turken zijn er van beide kanten veel doden te betreuren. En dat er op deze route veel massagraven zijn. Het is een ander beeld dat ik over heb gehouden van de documentaireserie Bloedbroeders. Osman vertelt het verhaal hoe deze periode en de uitzetting en het doden van de Armeniërs bij de Turken leeft.

Kars is een provinciestad met minder uitstraling dan Erzurum. De plek is gekozen als uitvalsbasis naar Ani, dat morgen op het programma staat.

(Nog uitzoeken wat dit is. Onderweg kom ik 'm langs de autoweg tegen en vroeg me af of dit een flitspaal is. Maar deze staat van de weg af)

Wat me sowieso opvalt dat ik minder gesluierde vrouwen tegenkom dan ik gedacht had. Dat geldt ook voor Ankara. Ik ontmoet vaak openheid. Het leven is hier hard, er moet hard gewerkt worden, is hiërarchisch ingesteld en er wordt ook met harde hand orde gehouden. Er is ook veel armoede. Er wordt veel gerookt. Er is ook sentiment, bijvoorbeeld voor zwerfkatten, die gevoerd worden en er zijn op pleinen zelfs voederkasten voor poezen. Ook Osman heeft zwerfkatten in zijn tuin die hij voert. Je ziet prachtige bruidsjurken.

Op mijn verkenning door het centrum blijf ik op het eind nog even staan bij twee mannen die voor hun winkel backgammon spelen. Ik ken de regels niet en mag een spelletje uitproberen. Leuk!